Op 24 oktober 2024 werd de Nieuwe Sluis Terneuzen officieel geopend. Maar dat betekende nog niet dat schepen er meteen gebruik van konden maken. “We moeten de sluis eerst uitvoerig testen”, zegt Matthijs Schouten, Adviseur scheepvaart en samen met Mario Vermeirssen namens het GNB kartrekker van de projectgroep Ingebruikname Nieuwe Sluis Terneuzen. “Enerzijds voeren we technische controles uit: werken de sluisdeuren, schuiven en systemen zoals het hoort? Anderzijds doen we testvaarten met schepen van verschillende types en afmetingen – allemaal moeten ze de sluis veilig kunnen gebruiken.”

Geen twee sluizen zijn gelijk

“Elke sluis heeft haar eigen kenmerken”, legt Schouten uit. “Hoe ligt ze ten opzichte van waterwegen, bijvoorbeeld? Wat is de impact van voorbijvarend verkeer? Met al die eigenheden moet je rekening houden. Bijzonder aan de Nieuwe Sluis Terneuzen is de wisselwerking tussen het zoute water aan de Scheldekant, dat onder invloed staat van eb en vloed, en het zoete water aan de kant van Gent, dat een constant niveau heeft.”

Het waterpeil nivelleren wordt daardoor een belangrijke uitdaging. “Bij eb staat het water aan de Scheldekant lager, bij vloed hoger. Aan die omstandigheden moet het sluispeil telkens aangepast worden. Bovendien is zout water zwaarder dan zoet water. Wanneer we de sluis openen en beide met elkaar in contact komen, stroomt het zoete water over het zoute water heen de sluiskolk in Ligt op dat moment een schip in de sluis, dan dan kan dat een stevige impact hebben op het schip.”

Die complexiteit werd al onder de loep genomen vóór de sluis af was. “In het laboratorium van Deltares in Delft bouwden we de sluis op schaal na om het nivelleersysteem te testen.”

 

Eén sluis, veel spelers

De verwachtingen zijn hoog: door de Nieuwe Sluis moeten meer én grotere schepen van de Westerschelde het Kanaal Gent-Terneuzen kunnen opvaren. “We willen om te beginnen de grootste schepen kunnen schutten die nu ook de Westsluis gebruiken.”

‘We’, dat is de projectgroep Ingebruikname Nieuwe Sluis Terneuzen. “Naast het GNB en Rijkswaterstaat zijn daarin het Vlaams en Nederlands loodswezen, de sleepdiensten, bootlieden, North Sea Port en de binnenvaart betrokken.” Samen ontwikkelden ze een testprotocol. “We laten we schepen van uiteenlopende grootte en wendbaarheid door de sluis varen. Zo weten we of er operationele beperkingen of maatregelen nodig zijn om ook de grootste schepen veilig te kunnen schutten.”

Testen in fases

De ingebruikname van de Nieuwe Sluis verloopt in twee fases. De eerste, de symbolische openingshandeling, vond plaats in oktober 2024. “Toen voer het megaschip Bregaglia als eerste door de Nieuwe Sluis”, zegt Schouten. “Een spannend moment, maar alles is goed gegaan.”

Momenteel loopt fase twee, met tien testreeksen. “We startten met acht schuttingen van een schip van maximaal 110 meter lang en 5,5 meter breed. Elke keer legden we het anders in de sluis. Zo onderzochten we of een schip bovenop de twee grote roosters van het nivelleersysteem mag liggen, of beter precies tussen de roosters geplaatst kan worden. We testen bijvoorbeeld ook het verschil oost en west afmeren, met één of met twee schepen tegelijk.”

Meten is weten

“Je kunt nooit álles voorzien, maar we willen zo dicht mogelijk in de buurt komen”, benadrukt Schouten. “Daarom doen we testvaarten met binnen- en zeevaart, bij op- en afvaart, bij hoog- en laagwater, met één of met meerdere schepen tegelijk, en met schepen tot 230 meter lang en 37 meter breed of een lengte van 265 meter lang en 34 breed. Voor elke combinatie gaan we na hoe de schepen zich gedragen en welke marges we in de toekomst kunnen aanhouden.”

In deze fase doet de projectgroep uitgebreide metingen. “Tijdens passages van de grote zeeschepen bevestigen we op zes trossen loadsensoren om de krachten die aan het schip ‘trekken’ als gevolg van het zoet/zoutverschil exact te meten. En we hebben zowat de hele sluis volgehangen met dichtheidsmeters die registreren wat er gebeurt als zoet en zout water zich vermengen.”

Zulke metingen leveren ook extra waardevolle data op. “Recent presenteerde een thesisstudent zijn onderzoek naar de impact van voorbijgaand scheepvaartverkeer aan de voorsluis van Hansweert. Op dat onderzoek bouwen wij verder: tijdens de troskrachtmetingen meten we ook met radarsensoren de waterspiegeldaling in de sluis om de effecten van passerende scheepvaart op de Westerschelde te monitoren.

Een nieuwe verkeerstool

De resultaten van de metingen worden omgezet in adviezen. “Elke partij in de projectgroep deelt die met haar achterban. De Gemeenschappelijke Nautische Autoriteit (GNA) kan daar natuurlijk nog restricties aan toevoegen.”

“Andere werkgroepen, die bijvoorbeeld gaan over de ketenwerking en scheepvaartafhandeling, kunnen deze data en opgedane ervaringen tijdens de testvaarten gebruiken als input om in de toekomst tot duidelijke afspraken te komen.. Zo zorgen we ervoor dat elk schip binnenkort veilig door de Nieuwe Sluis Terneuzen vaart.”